Heilige Andreas, apostel
(feest)

Andreas, geboren te Betsaïda, was aanvankelijk leerling van Johannes de Doper. Later sloot 'de zachtmoedigste onder de heiligen' zich aan bij Jezus, met wie hij ook zijn jongere broer Petrus in kennis bracht. Samen met Filippus leidde hij ook een groep heidenen te Jeruzalem tot Jezus en wees hij, vóór de broodvermenigvuldiging, een jongen aan die broden en vissen bij zich had. Volgens een bepaalde overlevering heeft hij na het Pinksterfeest het Evangelie verkondigd in vele landstreken en is hij in Achaia gekruisigd 30 november ca 60 Patras. (Andreaskruis, hij was vastgebonden aan touwen.
Zijn relieken zijn overgebracht naar Byzantium en in 1208 naar Amalfi. In 1462 kwam zijn schedel naar Rome, maar paus Paulus VI gaf deze in 1964 terug aan de Grieks-orthodoxe kerk. Restanten van het Andreaskruis lange tijd bewaard in de St. Victor te Marseille, zijn in 1980 overgebracht naar Patras. Het bekendste Grieks-orthodoxe klooster op Cyprus draagt zijn naam.

Attr. blote voeten, X-vormig kruis. (In het wapen van Amsterdam staan 3 zilveren andreaskruisen op een zwart veld). Met spijkers, vissen; boot en schelp (was visser); demonen in de vorm van slangen; twee boeken.

Icon. in het westen komt hij voor het eerst voor in aan hem gewijde 5e eeuwse kerken. In het oosten is dat al vanaf de 4e eeuw, vooral in catacomben aldaar.
Traditioneel wordt hij afgebeeld met een Latijns kruis (Aken, Florence).
Hij is aan dit kruis vastgebonden en niet vastgenageld.
Scènes: roeping, verdrijving van 7 demonen uit Nicea in de gedaante van honden, wonder van de gebluste brand (leerling die zich tegen de wil van zijn ouders aansloot bij Andreas, werd door hen bijna verbrand maar wist de uitslaande brand met een flesje water te blussen),  liggend op een werkbank wordt hij gegeseld, op weg naar de terechtstelling vereert Andreas het kruis, kruisiging, armen van de man die hem moet losmaken van het kruis zijn verlamd, kruisafname, begrafenis; postuum wonder waarbij Andreas in gedaante van een pelgrim de verzoeking van een bisschop weet te voorkomen.